Cinsellik Çocuğa Hangi Yaşta Ne kadar Anlatılmalı

Öncelikle çocuğun gelişim düzeyi hakkında ve olayları o yaşta nasıl algıladığı hakkında yeterli bilgiye sahip olmak. ( yaşına uygun düzeyde açıklamalar ve konuşmalar yapmak)

• Çocuğun sorularına hazırlıksız yakalanmamak için soru sormaya başlamasından önce, anne ve babanın çocuğa hangi mesajları, ne şekilde vereceğine birlikte karar vermeleri ve hazır olmaları.

• Çocuğu veya ergeni konuşması ve aklındaki soruları sorması için teşvik etmek.

• Çocuğun sorduğu sorulara vereceğiniz tepkilere dikkat etmek. ( kızarak, soruyu geçiştirerek ya da gülerek ve ciddiye almadığınızı belirten cevaplar vermemeye dikkat etmek), konuşma süresince sakinliğinizi korumak ve eleştirel yaklaşmamak.

• cinsellikle ilgili konuları konuşurken sözsüz verdiğiniz mesajlara da dikkat etmek. ( yüz ifadeleriniz, bakışlarınız,beden diliniz)

• Konuşurken çocuğun anlayabileceği basit bir dilde deteylara girmeden anlatmak, argo ya da çok tıbbi terimlerle konuşmamak.

• Çocuğa bilgi verirken kendi doğrularınızı, inançlarınızı ve değer yargılarınızı gözden geçirmek ve bunların ne kadarını ona da aktarmak istediğinize karar vermek.

• Sorularını yanıtsız bırakmamak ( Cevabı geçiştirmek doğru bir çözüm değil, anne babanın da cevaplayamayacağı, cevabını bilmediği, ancak öğrenip cevap verebileceği şeyler olduğunu çocuğa dürüstçe ifade etmek, aksi takdirde çocuğun gözünde yalan söyleyen konumuna düşmek ya da çocuğun başkalarından yanlış bilgi edinmesine neden olmak).

• Sadece sorduğu kadarına cevap vermek, merak ettiği ve dinlemeye hazır olduğu kadarını anlatmak, gereksiz detaylara girmemek.

• Çocuğa cinsellikle ilgili bilgi verirken cinsel organların isimlerini başlangıçtan itibaren doğru öğretmek.Üstü örtülü kelimeler yerine (örn, kuku,pipi v.b. ) vajina, penis ve testis diye öğretmek.

• Gerekirse çocuklar ve gençler için hazırlanmış kitaplar alıp birlikte okumak veya okutmak yardımcı olabilir.

• Çocuğa cinsellik ile ilgili ayıp, kötü, günah gibi yanlış mesajlar vermemeye dikkat edilmelidir. Özellikle kendi bedenine ve karşı cinsin bedenine ilgi duyan ve tanımaya çalışan çocukların bu merakının doğal olduğunu kabul ederek yaklaşmak, bilgilendirmek ve sınırları göstermek gereklidir.

• Anne ve babanın çocuğun yanında birbirlerine davranışları da çocuk için model oluşturacaktır. Birbirine sevgi ve saygı içinde yaklaşan ebeveynler de çocuğun ilişkilerini olumlu yönde etkileyecektir.

HANGİ YAŞTA HANGİ BİLGİ ?

• 1–3 yaş çocuğu bedenine dokunmaktan hoşlanır. Buna karşı aşırı tepki göstermek, ayıp ya da günah gibi sözlerle yaklaşmak doğru değildir. Bedeni ya da karşı cinsin bedeni hakkında sorular sorarsa beden parçalarının isimlerini söylemekten çekinmemek gerekir. Kendi bedeni ile karşı cinsin bedeni arasında neden farklılıklar olduğunu merak etmesi ve sorması doğaldır. Ancak çocuk bazen merakla anne ya da babaya onu çıplak görmek, penisini ya da deliğini görmek istediğini söyleyebilir. Bu durumda çocuğa yaşına uygun resimlerle çizerek anlatmak ve insanların bedenlerinin bazı bölümlerinin özel olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Bu dönemde çocuğa dokunmaktan kaçınılmamalıdır. Bu ileride ilişkilerinin sağlıklı olmasını sağlayacaktır.

• 3–5 yaş çocuğuna, soru sorarsa, çocuğun bir tohum olarak anne karnında özel bir yerde oluştuğu ve babanında bu tohumun yerleşmesi ve büyümesine yardımcı olduğu konusunda bilgi vermek yeterli olacaktır. Aynı zamanda bu dönem çocuğun kendi cinsiyetine ait rolleri benimsemeye başladığı bir dönem olduğu için evde kendi cinsiyetinden olan ebeveyn ile sağlıklı ilişkide olması da önemlidir.Yine bu dönemde kız çocukların annenin eşyalarını (giysi,makyaj malzemesi) kullanmaya meraklı olması,erkek çocuğun babayı taklit etmesi(örn;traş olmaya çalışmak) de doğaldır.

• 6 yaş çocuğuna erkek-kadın bedeni, cinsel ilişki, hamilelik ve doğum hakkında daha detaylı bilgi verilebilir. Bu yaşta annenin bebek oluşturmak için bedeninde bir yumurtası olduğu, babanın vücudunun dış tarafında tohumları olduğunu, bu tohumları anne ile birleşerek onun deliğinden içeriye gönderdiği ve bu tohumlardan birinin yumurta ile birleşerek bebeği oluşturduğu anlatılabilir.

• Okul çağından itibaren çocuğa bazı bilgilendirmelerde bulunmaya da dikkat edilmelidir. Özellikle televizyon, yazılı basın, kitaplar ve web siteleri normal-anormal kavramının değişmesine neden olmuştur. Bu nedenle çocuklar zaman zaman cinsellikle ilgili onları etkileyebilecek ya da ürkütebilecek yazı ve resimlere rastlayabilir ya da günlük yaşamlarında karşılaşabilirler. Bu nedenle çocuğu ürkütmeden taciz gibi konularda bilgilendirmeye de konuşmalarda yer vermelidir.

• Ayrıca tv de görmesini istemeyeceğiniz bir sahne ile karşılaştığında panik içinde tv yi kapatmakta doğru değildir. Çocuğa bazen tv ya da internette rastlayacağı görüntülerin abartılı olduğunuda anlatmak gerekir. Aksi takdirde çocuk gelecekte ilişki konusunda korkular yaşayabilir.

• Şayet çocuk cinsellik ile ilgili konularda soru sormuyorsa dikkatini çekerek soru sormaya teşvik edebilirsiniz. Örneğin; “Arkadaşın Ali’nin annesi hamile fark ettin mi, karnı gitgide büyüyor. Bebek nasıl oluyor biliyor musun?” gibi konuşmaya teşvik edici başlangıçlar yapabilirsiniz. Çocuk eğer soru sormuyorsa ya ona gerekli bilgiyi vermişsinizdir ya da başka kanallardan kendisi için gerekli gördüğü bilgiyi ediniyor demektir. Bu durumda çocukla sohbet edip konuyu açarak doğru bilgi edinip edinmediğini kontrol etmelisiniz.

• Eğer çocuk evde anne ve babayı cinsel ilişki sırasında görürse anne ve babanın çocuğa travma yaratmamak için, sakin, doğal bir biçimde yaklaşması ve birbirlerini sevdikleri ve birbirlerinden hoşlandıkları için seviştiklerini basit bir dille çocuğa anlatmaları gerekir.

• Hatırlanması gereken en önemli nokta sizin tavırlarınızın ve fikirlerinizin çocuğun cinsel gelişimini oluşturacağı ve etkileyeceğidir. Şayet çocuğun sağlıklı bir cinsellik yaşamasını istiyorsak kendi cinselliğimizi ve bu konudaki yargılarımızı gözden geçirmemiz gerekecektir.

ERGENLİK DÖNEMİNDE

• Her şeyden önce artık karşınızdakinin çocuk olmadığını hatırlamanız gerekir. Konuşurken ki tavrınız ve kullandığınız dil çok önemlidir.

• Sorular sormak çocukluktaki kadar açık olmayacaktır. Genç cinsel konularda daha az konuşacak eksiklerini arkadaşları ya da medya kanalı ile kapatmaya çalışacaktır. Dikkat edilmesi gereken en önemli konu yanlış bilgiler edinmesini engellemek olacaktır.

• Ergenlik döneminde çocuğun cinsel olarak daha detaylı bilgilendirilmeye ihtiyacı vardır.Bu dönemde özellikle başlangıçta çocuğu bedeninde olabilecek değişiklikler hakkında bilgilendirmek , gerek bedensel kaygılarını gerekse bunlara bağlı olarak ortaya çıkabilecek sosyal kaygılarını engelleyecektir. Masturbasyon, adet görme, doğum kontrolü, cinsel yolla bulaşan hastalıklar gibi konularda doğru bilgi edinmesine yardımcı olunmalıdır.

• Araştırmalara göre, anne ve babası ile cinsel konularda konuşamayan ve bilgi edinemeyen ergenlerin cinsel ilişkiye girme yaşı daha küçük olmaktadır. Bu nedenle yanlış şekilde bilgi vermek ya da bilgi vermekten kaçınmak çocuğun istenmeyen sorunlarla karşılaşmasına neden olabilir.

• Ergenin cinsel eğitiminde hem anne hem de babanın rolü vardır.Eğitimi sadece anneye bırakmak doğru değildir.Özellikle bu dönemde erkek ergenin konuşmak için babaya daha fazla gereksinimi vardır.Baba erkek ergen için doğru modeldir.Babanın çocuğunun sorduğu soruları yanıtlamaktan kaçınması , konuyu görmezden gelmesi , annenin kendi cinsiyetine ait olmayan konularda yanlış bilgilendirmelerde bulunması gencin gelişimini olumsuz etkileyecektir.

ÇOCUĞA CİNSEL EĞİTİM VERMEK NEDEN GEREKLİDİR?

• Çocuğun kendi bedenini tanımasını sağlar.

• Çocuğun karşı cinsin bedenini tanımasını sağlar.

• Kendi bedenini ve karşı cinsinkini doğru tanıyan çocuğun ileride kendi cinsiyeti ve karşı cins ile ilişkileri daha sağlıklı olur.

• Karşı cins ile ilişkilerde dengeli olur.

• Kendi bedenine ait sorumlulukları yerine getirmeyi öğrenir (bedenin bakımı, sağlık ile ilgili konulara duyarlılık).

• Başkalarından edineceği yanlış bilgiler nedeniyle cinsel yaşantısında sorun yaşamaktan, kendi bedeni ile ilgili kaygılardan korunur.

• Cinsel taciz gibi kaygı verici durumlardan korunmasını sağlar.

DBE Davranış Bilimleri Enstitüsü
Çocuk ve Genç Bölümü
Nur Dinçer Genç
Psikolog