Doğru olanlara  “D”       yanlış olanlara  “Y”  koyunuz

1) (     )Görmek için ışığa ihtiyacımız vardır.

2) (     )İnsanların yaptığı ışık kaynakları doğal ışık kaynaklarıdır.

3) (     )Sesin şiddeti ses kaynağına yaklaştıkça artar, ses 

             kaynağından uzaklaştıkça azalır.

4) (     )Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için yeterli  ve dengeli

             beslenmeliyiz.

5) (     )Su, kömür, petrol, doğalgaz gibi enerji kaynakları hiç  

            bitmeyecek enerji kaynakları değildir.

6) (     )Barajlar, doğal çevreye örnek oluşturmaz.

7) (     )Ne olduğunu bilmediğimiz maddeleri koklamak tehlikeli 

            olabilir.

8) (     )Bisiklet pedalına uygulanan kuvvet tekerleğin dönmesini  

            sağlar.

Aşağıdaki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

*pahalı     *dalgalar     *hareket      *doğal      

*TSE        *üreme        *yapay       *tasarruflu

10) Canlılar, dışarıdan bir etki olmadan ……………………………………..      

       etme yeteneğine sahiptirler.

11) İnsanların kendi amaçları için değiştirdiği çevreye ………………  

       çevre denir.

12) Bilinçli bir tüketici aldığı ürünlerde  ……….……..……. damgası

       olmasına dikkat eder.

13) Beyaz eşya alırken …………………………..…………… cihazları 

       tercih etmeliyiz .

14) Ses, …………………….……………….…. halinde yayılır.

* yapay       *çekme       *güneş        *canlı

*gaz     *dil    *yürüyen       *güzel   *lamba

16) Bir besinin acı ya da tatlı olduğunu anlamamızı sağlayan duyu 

   organımız ……………………………..…...dir.

17) Bulunduğu kabı tamamen dolduran uçucu maddeler …………… …………….maddelerdir.

18) En büyük doğal ışık kaynağımız ……………………..…..………..tir.

19)Sokak ve caddeleri aydınlatan lambalar …………..………..…………

      ışık kaynağıdır.

20) Beslenen, hareket eden, solunum yapan varlıklara ……….………..

*Ateş küre      *Kıta      *Dünya       *Okyanus *Hava küre         *Küre      *Kayalık     *Göl

21)Üzerinde yaşadığımız gezegenin adı …………………………’dır.

22)Dünya’nın etrafını saran, gözle görülemeyen ama   

    hissedilebilen gaz tabakasına ……………………………… denir.

23)Dünya’nın şekli ………………………....ye benzer.

24)Dünyadaki büyük kara parçalarına ……………………denir.

25)Dünya’nın magma adı verilen sıcak ve akışkan maddeden  

    oluşan katmanına ………………………….……….. denir.

26)Dünya üzerindeki büyük kara parçalarını birbirinden

    ayıran büyük su kütlelerine ………………………………denir.

27) Ampulü icat ederek ışık kaynakları tarihinde yeni bir çağ açan bilim insanı hangisidir?

A) İbn-i  Sina          B) Thomas Edison            C) Luis Pasteur

28) Aşağıdakilerden hangisi tutumlu bir davranıştır?

A) Elif sabah uyanır uyanmaz evin bütün ışıklarını açmaktadır.

B) Yusuf sabahları yüzünü yıkarken, önce musluğu açmakta biraz bekledikten sonra yüzünü yıkamaktadır.

C) Sena, okulda gereksiz yere yanan lambaları gördüğünde onları söndürmektedir.

29) Aşağıdakilerden hangisi elektrik ve suyu tasarruflu kullanmamızın sonuçlarından biri olabilir?

A) Aile ve ülke bütçesine katkıda bulunmuş oluruz.

B) Daha fazla fatura öderiz.

C) Kaynaklarımız daha çabuk tükenir.

30) “Kışın yağan kar, baharın gelmesiyle erir ve su olur. Sular da yazın güneşin etkisiyle su buharına dönüşür.” Yukarıda verilen bilgilerde kış mevsiminden yaz mevsimine kadar kar sırasıyla hangi hallerde bulunur?

A) Sıvı—Katı—Gaz

B) Katı—Sıvı—Gaz

C) Gaz—Sıvı—Katı

31) Hangisi duyularımızla ilgili yanlış bilgi vermiştir ?

A) Çevremizde olup bitenleri algılamamızı sağlar.    

B) Öğrenmemizi olumsuz yönde etkiler.

C) Tehlikeli olabilecek durumları anlamamızı sağlar.

32) “Haberlerde bilmediği bir sıvıyı içtiği için ambulans ile hastaneye kaldırılan bir kişiyi gördüm.” Sedanın sözünü ettiği kişinin içtiği madde aşağıdakilerden hangisi olabilir ?

A)- Limon suyu                    B)- Çamaşır suyu                 C)- Kola  

33) Aşağıdaki maddelerden hangilerini koklamak sağlığımıza zarar verir ?

                  I-Asit       II-Tiner        III-Maden suyu

A)- I-II                                    B)- I-III                                   C)-II-III

                   I-Süt…………………..maddedir.                        

 II- Kaya ……………….maddedir.               

III- Buhar………………..maddedir.

  34)    Cümlelerin doğru olması için noktalı yerlere sırasıyla hangi seçenekteki ifadeler yazılmalıdır ?

A) I-sıvı  II- gaz   III-katı                        

B) I-katı   II-sıvı    III-gaz           

C) I-sıvı   II-katı  III-gaz

35) Aşağıda verilen maddelerden kaç tanesi sıvı maddedir ?

           Oyun hamuru – sirke – peynir - zeytin yağı         

A)-1                                      B)-2                                       C)-3

36) Aşağıdaki cümlede noktalı yere seçeneklerden hangisi gelmelidir?

      “ Varlıkları görebilmemiz için …………………….gereklidir.”                                                                                                                                              A)-renk                                 B)-ısı                                      C)-ışık

37) Aşağıdaki maddelerden hangisi kırılgandır?

A) Sünger                             B) Plastik top                      C) Yumurta

I-Bir cismi önce karanlıkta daha sonra aydınlık ortamda  

            görmeye çalışmak.

        II-Odamızı önce el feneriyle sonra mumla ve daha sonra   

            ampulle aydınlatmak.

       III-Karanlık bir ortamda bir cismin ne olduğunu anlamaya

            çalışmak.

38)  Özge, görme olayında ışığın gerekli olduğunu açıklayabilmek için yukarıdaki deneylerden hangisini yapmalıdır ?

A)- I                                        B)- II                                        C)- III

                   “ Şimşek………………ışık kaynağıdır.”

39) Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılma-lıdır?

  A)-doğal                              B)- yapay                              C)-hiçbiri

40) Hangi seçenekte anlatılan sesin şiddeti diğerlerinden yüksektir ?

A)-Limana yaklaşan geminin düdüğünden çıkan ses.        

B)-Uzaktaki arkadaşımıza bağırırken çıkardığımız ses.

C)-Jet uçağının pistten kalkarken çıkardığı ses.

“ karıncaların ayak sesleri.”             “ kar yağışının sesi.”

“ denizdeki dalgaların sesi.”            “ rüzgar sesi”

  41) Yukarıda verilen seslerden kaç tanesini insan kulağı çok rahat bir şekilde duyabilir ?

  A)-4                                     B)-3                                    C)-2

42) “Zil sesi …………………kaynağıdır. “ cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir ?

  A)-doğal ses                       B)- Yapay ses                       C)-doğal ışık

43-Hangi seçenekteki varlık cansızdır ?        

 A)-çiçek                               B)-insan                                C)-kürek

44) Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir varlığın canlı olduğunu ispatlar ?

  A)- uçması                          B)-ses çıkarması                  C)-solunum yapması

45) Funda:” Evimizin düzenli ve temiz olması için ben de bazı işleri yaparım.” Funda’nın sözünü ettiği işlerden biri seçenektekilerden hangisi olamaz ?

A)- Tozları almak                 B)-Çöpleri atmak                 C)-Ütü yapmak

I- apartman      II- sokak       III-mahalle  

46) Seçeneklerden hangisinde yaşayan insan sayısı daha fazladır?

A)- Mahalle                          B)-Sokak                                C)-Apartman

  I-kağıt        II-Cam        III-pamuk          ıv-tahta                                                                                                              47) Kaç numaralı maddeleri geri dönüşüm kutularına atmalıyız ?                                                                                                        A)- Ive II                                B)- II ve III                             C)- I ve IV

I-Ağaç     II-köprü        III-akarsu

48) Seçeneklerdeki hangi varlıklar doğal çevrenin bir ögesidir ?

  A)-I ve II                             B)-I ve III                                C)-II ve III

49) Doğal bir çevrede aşağıdaki varlıklardan hangisi bulunmaz ?

A)- su fıskiyesi                     B)-taş                                    C)-ot

50) Bulaşık süngerini aşağıdaki özelliklerden hangisi niteler?

A) Esnek                               B) Sert                                 C) Kırılgan

Yedek-1) Hangi öğrencinin ifadesi insanların doğal çevreye verdiği zararlara bir örnektir ?

A) Mete: Şehirlere ağaçlar ve fidanlar dikiyorlar                 

B) Ela: Şehir kurmak için ormandaki ağaçları kesiyorlar.

C) Gamze: Atık kağıtları çeşitli işlemlerden geçirip tekrar kullanıyorlar.

Yedek-2) Cam bardağın özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Esnek                               B) Kırılgan                           C) Yumuşak

Yedek-3)  Aşağıdaki maddeyi görünce nasıl davranmalıyız?

A) Tadına bakıp ne olduğunu anlamalıyız.

B) Tehlikeli maddelerden birisi olduğu için uzak  

     durmalıyız.

                          C) Koklayarak ne olduğuna karar vermeliyiz.

Yedek-4) Aşağıdaki maddelerden hangisi esnektir?

A) Silgi                                  B) Masa                                C) Kalem

Yedek-5) Aşağıdakilerden hangisini yaparak vücudumuza zarar vermeyiz?

A) Doktor tavsiyesi olmadan  ilaç içersek.

B) Kesici aletlerle oynarsak.

C) Elimizi sabunla yıkarsak.

Yedek-6) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bazı maddelerin derimizle temas etmesi sakıncalıdır.

B) Ne olduğunu bilmediğimiz maddeleri koklamamalıyız.

C) Elimiz çok kirlenirse çamaşır suyuyla yıkayabiliriz.

Yedek-7) Annem çamaşır suyuyla temizlik yaparken aşağıdakilerden hangisini yaparsa sağlığını korumuş olur ?

A) Eldiven takarsa                                    B) Çıplak elle çalışırsa

                            C)Çamaşır suyunu koklarsa

Yedek-8) Aşağıdaki maddelerden hangisi “gaz “ halindedir?

A) Buz                                  B) Su buharı                      C) Zeytin yağı

Yedek-9) Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Sıvı maddeler konulduğu kabın şeklini alırlar.

B)  Gaz halindeki maddelerin kendine ait bir şekli yoktur.

C) Katı maddelerin belli bir şekli yoktur.

Yedek-10) İletişim araçlarından olan “televizyon” iletişimin hangi türünü ifade eder?

A) Sözlü-Görsel                                        B) Yazılı-Görsel

C) Yazılı-Sözlü-Görsel      

   I. Deprem sırasında ÇÖK-KAPAN-TUTUN kuralını

      uygulamalıyız.

  II. Deprem sırasında devrilecek eşyalardan uzak durmalıyız.

  III. Sel anında yüksek yere çıkmalıyız.

  IV. Yangın anında eşyayı söndürmek için benzin dökmeliyiz.

Yedek-11) Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) I-II-IV                 B) I-II-III                               C) I-III

Yedek-12) Amaçlarımıza ulaşma sırasında bazı engeller ile karşılaşabiliriz. Bu durumda aşağıdakilerden hangisini yapmak doğru bir davranıştır?

A) Yapılan eleştirileri dikkate almamalıyız.

B) Amacımızı değiştirmeliyiz.

C) Güçlükleri aşmak için daha fazla çaba sarf etmeliyiz.

I.Kutup Yıldızı        II.Karınca Yuvaları     

III.Pusula               IV.Ağaçların Yosunlu Tarafları

Yedek-13) Gündüz ormanda yolunu kaybeden bir grup yukarıdaki yöntemlerden kaç tanesi ile yönünü bulabilir?

A) 3                                     B)4                                       C)2

I – Hareket ederler                     II – Beslenirler

      III – Konuşurlar

Yedek-14) Yukarıdakilerden hangileri canlıların ortak özellikleridir?

A) I ve II                               B) I ve III                              C) I, II ve III

Yedek-15) Bir madde, aşağıdaki hangi seçenekte verilen iki özelliğe birden sahip olamaz?
A)           B)            C)   

Yedek-16) Aşağıdaki grupların hangisinde verilen özellik-lerin tümünü görerek fark edebiliriz?

A) Tat – Sertlik                                          B) Renk – Pürüzlülük 

C) Koku – Yumuşaklık           

Yedek-17) Aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Ses kaynaklarından çıkan her sesi işitebiliriz.                  

B) Ses çıkarmayan varlıkları göremeyiz.

C) Kaynağından çıkan ses her yöne yayılır.

I. Sünger     II. Hamur   III. Havlu

Yedek-18)Yukarıdaki maddelerin ortak özellikleri hangisidir?

A) Esnek olmaları                                B) Yumuşak olmaları

C) Kırılgan olmaları

Yedek-19) Aşağıdakilerden hangisinin eşleştirildiği hareketi yanlıştır?

   A) Viraja giren araba                           Yön değiştirme

   B) Yukarı atılan taş                              Yavaşlama

   C) Koşuya başlayan çocuk                 Dönme

Yedek-20) Aşağıdakilerden hangisi gazlara ait bir özellik değildir?

A) Akışkandırlar                                B) Uçucudurlar

        C) Belli bir şekilleri vardır.

 -Belli şekilleri vardır.

                -Bulundukları bakın şeklini almazlar.

               -Akışkan değildirler.

Yedek-21) Verilen özellikler hangi maddelere aittir.

A) Katı                                  B) Sıvı                                   C) Gaz

Yedek-22) Su- ayran-kola denilince hangi maddeler aklımıza gelmelidir?

A) Katılar                             B)Sıvılar                               C) Gazlar

Yedek-23)’’Bazı küçük tanecikli katılar, bulundukları kaptan diğerine akma özelliği gösterirler’’

İfadesine hangi madde örnek verilebilir?

    Katı-…………         Sıvı-……..…           Gaz-…………

Yedek-24) Verilen boşluklara sırayla hangi maddeler örnek yazılabilir?

A) taş-su buharı-zeytinyağı                      B) su buharı-zeytinyağı-taş

C.taş-zeytinyağı-su buharı

Yeek-25) Aşağıdaki ifadelerden hangisi katıdan sıvıya geçmeye yani erimeye örnek verilebilir?

A) Suyun ısıtılarak buharlaşması

B) Yediğimiz dondurmanın erimesi

C) Buz dolabına konulan suyun donması

Yedek-26) ‘’Uçucudur,bulunduğu kabı tamamen doldurur ve sıkıştırılabilir’’ ifadesi hangi maddelere aittir?

A) Katılara                           B) Sıvılara                            C) Gazlara

       1-katı     a-tüp gazı

       2-sıvı      b-ağaç

       3-gaz      c-sirke

Yedek-27) Yukardaki maddelerin eşleştirmesi nasıl olmalıdır?

A) 1-b     2-c      3-a                                                        

B) 1-c      2-b     3-a

C) 1-b      2-a     3-c

Yedek-28) Fabrika bacalarından çıkan duman ............ haldedir. Otomobil ve bisiklet tekerlekleri .............. haldedir.   Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yere sırasıyla hangi kelimeler gelmelidir?

Yedek-29) Aşağıdakilerden hangisi, laboratuvarda grup olarak deney yapılırken alınması gereken güvenlik tedbirlerinden değildir?

A) Öğretmen gözetiminde deney yapmak

B) Laboratuvarda yangın söndürücü bulundurmak

C) Deney öncesi tüm kimyasal maddelerin tadına bakmak

   I. Bazı maddelere dokunmak, onları koklamak veya tatmak   

      vücudumuza zarar verir.

 II. Bir deneyde kullanılacak maddelerin özellikleri bilinmeden   

      ve gerekli hazırlık yapılmadan deneye başlanılmamalıdır.

III. Şehir cereyanı kullanılacaksa deney öğretmen gözetiminde

      yapılmalıdır.

Yedek-30) Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) I, II ve III                          B) I ve II                               C) Yalnız III

Yedek-31) Laboratuvarda deney yaparken aşağıdakilerden hangisini yapmamalıyız?

A) Kimyasal maddeleri gelişigüzel koklamamalıyız.

B) Deneyden önce gerekli güvenlik önlemlerini almalıyız.

C) Maddeleri tanımak için bütün kimyasallara dokunmalıyız.

1. I.      Çamaşır suyunu su şişelerine doldurarak saklamak
2. II.    İlaçları çocukların ulaşamayacağı yerlere koymak
3. III.    Deneyden sonra el ve yüzü bol suyla yıkamak

Yedek-32) Aşağıda verilen uygulamalardan hangileri doğrudur?  

A) II                                          B) II ve III                              C) I ve II

Yedek-33) Gözleri bağlı olan olan öğrenciden kendisine verilen bazı maddeler hakkında sorulan sorulara cevap vermesi isteniyor. Buna göre öğrenci aşağıdaki sorulardan hangileri hakkında fikir yürütebilir? 

1. Madde kokulu mu, kokusuz mu?
2. Madde ışığı geçirir mi?
3. Madde acı mı, tatlı mı?

A) Yalnız I                                 B) II ve III                             C) l ve lll

Yedek-34) Aşağıdaki verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) İki varlıktan aynı mesafeyi daha uzun sürede tamamlayan daha hızlıdır.

B) Kaplumbağa tavşana göre daha yavaş hareket eder.

C) Uçak motosiklete göre daha hızlıdır.

Yedek-35) Aşağıdaki varlıklardan hangisinin hareketinde önce yavaşlama, sonra hızlanma görülür? 

A) Fren yapıp duran otomobil

B) İskeleden ayrılan vapur

C) Aşağıdan yukarıya atılan top

Yedek-36) Bir sporcu şekildeki düzeneğin hangi noktasından harekete başlarsa yere ulaştığı andaki hızı en büyük olur?

A)  “K” noktası

B)  “L”  noktası

C)  “M” noktası

Yedek-37) İnsan nüfusu arttıkça diğer canlıların yaşamları tehlikeye girmekte ve bazılarının nesli tükenmektedir. Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen cümlenin devamında söylenirse uygun olmaz?

A) Çünkü artan insan nüfusu beraberinde birçok bina yapılmasına  

      neden olur.

B) Çünkü insan nüfusu arttıkça doğal çevrenin tahrip edilme oranı

     da artar.

C) Çünkü insan nüfusu arttıkça çevreyi koruma bilinci de artar.

               Melda: Tarım ilaçları bilinçsizce kullanılmamalı.  Böylece

                              toprakta yaşayan canlılar zarar görmemiş olur.  

               Metin: Ağaçlandırma yapılmalı. Böylece birçok hayvana

                             yaşam alanı sağlanmış olur.  

                 Yiğit:  Atıklar geri dönüşüme kazandırılmalı. Böylece

                             doğal çevre korunmuş olur.  

Yedek-38) Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin ifadeleri doğrudur?

A) Melda ve Yiğit                                                            B) Metin ve Yiğit

                                C) Melda, Metin ve Yiğit

Yedek-39) Aşağıda verilen ve doğal çevreyi bozan durumlardan hangisi insan kaynaklı değildir?

A) Sel                                   B) Hava kirliliği                 C) Çevre kirliliği

               İnci:  Piknik yerlerinde cam atıkları bırakmayalım. Yoksa

                          yangın çıkabilir, ağaçlar zarar görebilir.

               Aslı:  Boş pilleri çevreye atmayalım, yoksa toprağa ve

                        suya karışarak canlıların zarar görmesine neden olur.  

Yedek-40) İnci ve Aslı doğal çevreyi korumak için yukarıdaki sözleri içeren birer poster hazırlamışlardır. Bu posterler ile ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?

A) Yalnız İnci'nin hazırladığı poster doğrudur.

B) Yalnız Aslı'nın hazırladığı poster doğrudur.

C) İnci ve Aslı'nın hazırladığı posterler doğrudur.

               Azra: Ağaçların bilinçsizce kesilmesi sonucu...........

Yedek-41) Azra'nın ifadesi aşağıdakilerden hangisi ile tamam-lanamaz?

A) Erozyon artar

B) Hava kirliliği azalır

C) Bazı canlılar yaşam alanlarını kaybeder

l. Dünya kutu şeklindedir, kutunun üst tarafı gökyüzü, alt

    tarafı ise yeryüzüdür.

Il. Dünya düzdür, bu düzlüğün ortasında karalar, 

     çevresinde ise denizler bulunur.

Yedek-42) Yukarıdakilerden hangileri dünyanın şekliyle ilgili geçmişte öne sürülen görüşlerdendir?

A) Yalnız 2                           B) Yalnız 1                           C) 1 ve 2

Dünya'mız.......................  olarak bilinir.

Güneşin doğarken şeklinin yavaş yavaş görülmesi Dünya'nın ...........…….şeklinde olduğunu kanıtlar.

Yedek-43) Yukarıda  verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere sırasıyla hangi kelimeler yazılmalıdır?

A) Yeryüzü – Küre             B) Yerküre – Silindir        C) Yerküre - Küre

Yedek-44) Aşağıdaki bilim insanlarından hangileri dünyanın şekli ile ilgili araştırma yapmıştır?

l. Galileo Galilei

ll. Cristoph Colomb

lll. Magellan

A) Yalnız 3                           B) 1 ve 2                              C) 1,2 ve 3

  Cihan : "İtme" ve "çekme", kuvvet olarak tanımlanır.

Hande : Çekme kuvveti ile her cismi harekete geçirebiliriz.

Demet : Uygulanan bazı kuvvetler cisimleri hareket  

                ettiremeyebilir.

Yedek-45) Yukarıdaki öğrencilerden hangisinin yorumu yanlıştır?

A) Cihan                              B) Hande                             C) Demet

Ebru, kardeşini salıncakta sallıyor.

Sami, şemsiyesini açıyor.

Vefa, buzdolabının kapağını açıyor.  

Yedek-46) Yukarıdaki öğrencilerin uyguladıkları kuvvet şekli aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru belirtilmiştir?   

A) Ebru ve Sami itme kuvveti; Vefa çekme kuvveti

B) Sami ve Vefa itme kuvveti; Ebru çekme kuvveti

C) Vefa itme kuvveti; Sami ve Ebru çekme kuvveti

Telefonun tuşlarına basarken

Defterden sayfa koparırken

Kitaplıktan kitap alırken

Yedek-47) Yukarıda verilen durumların kaç tanesinde çekme kuvveti uygulanır?

A)     1                           B) 2                                      C) 3

Yedek-48) Kürek çekerek ilerleyen sporcular hangi tür kuvvetler uygulamaktadır?

A) Yalnız itme kuvveti                      B) İtme ve çekme kuvveti

                            C) Yalnız çekme kuvveti

Hava da cisimlere bir kuvvet uygular. Havanın ........ özelliğinden yararlanarak yapılan araçlardan biri ......dir.

Yedek-49) Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla hangi kelimeler yazılabilir?

A) itme, yelkenli gemiler                       B) çekme, yel değirmenleri

                                       C) itme, otomobil

     I. Uçurtma rüzgarın itme kuvveti yardımıyla yükselir.

II. Çocuk uçurtmanın ipine çekme kuvveti uygular.

Yedek-50) Yukarıda verilen ifadelerle ilgili hangi değerlendirme yapılabilir?

A) Yalnız I doğrudur.                                       B) Yalnız II doğrudur.

                                        C) I ve II doğrudur.

Yorumlar